Γράφει ο Νότης Μαριάς*
Παρουσιάστηκαν μετά βαΐων και κλάδων στις 19 Μαρτίου 2025 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τόσο η Λευκή Βίβλος για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Άμυνας και το Σχέδιο ReArm EUROPE όσο και η Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων.
Και τα δύο αυτά εργαλεία επί της ουσίας εντάσσονται στο πλαίσιο της «οικονομίας πολέμου» που ήδη εδώ και ένα χρόνο τουλάχιστον έχει διακηρύξει επίσημα η ΕΕ, όπως έχουμε ήδη αναλύσει (https://m.902.gr 21/9/2024).
Από την πλευρά του το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 20ης Μαρτίου 2025 επικύρωσε την εφαρμογή του πολεμοκάπηλου σχεδίου ReArm EUROPE ύψους 800 δισ. ευρώ για μια τετραετία όπως ακριβώς το εισηγήθηκε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν) Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην από 4/3/2025 επιστολή της προς το ίδιο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Στο πλαίσιο αυτό τονίστηκε ότι «σε συνέχεια των συμπερασμάτων του της 6ης Μαρτίου 2025 και υπό το πρίσμα της λευκής βίβλου για το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας της 19ης Μαρτίου 2025, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί να επιταχυνθούν οι εργασίες σε όλους τους άξονες προκειμένου να ενισχυθεί αποφασιστικά η αμυντική ετοιμότητα της Ευρώπης εντός της προσεχούς πενταετίας» (www.consilium.europa.eu 20/3/2025).
Σε σχέση με τις πηγές χρηματοδότησης του ReArm EUROPE η ηγεσία της ΕΕ αποφάσισε να βάλει χέρι στα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων και στις τραπεζικές καταθέσεις των ευρωπαίων πολιτών προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι ευρωπαϊκές πολεμικές βιομηχανίες και όχι μόνο, όπως αποκάλυψα τόσο στις 10/3/2025 σε τηλεοπτική εκπομπή (https://www.youtube.com/watch?v=YK99bbItnW0), όσο και με σχετική αρθρογραφία (www.notismarias.gr 16/3/2025).
Αυτό συνομολογήθηκε από την ίδια την πρόεδρο της Κομισιόν που τόνισε με νόημα: «Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα δισεκατομμύρια των καταθέσεων των ευρωπαίων θα επενδύονται σε αγορές εντός της ΕΕ. Για τον λόγο αυτόν η ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών (Capital Markets Union) είναι απολύτως πρωταρχικής σημασίας (https://ec.europa.eu/commission 4/3/2024).
Και αυτό γιατί «θα μπορούσε μόνη της να προσελκύσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια επενδύσεων ετησίως στην ευρωπαϊκή οικονομία ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της». Και η φον ντερ Λάιεν κατέληξε με νόημα: «Τώρα είναι η ώρα να δράσουμε. Θα προωθήσουμε μια Ανακοίνωση για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων (Savings and Investment Union). Υπολογίζω στην δική σας απαραίτητη υποστήριξη για ταχεία δράση».
Στη συνέχεια στις 19 Μαρτίου 2025 η Επίτροπος Maria Luis Albuquerque η οποία να τονιστεί είναι στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Πορτογαλίας, παρουσίασε σε όλη του την έκταση το περίφημο σχέδιο για την Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων που φυσικά κινείται προς την παραπάνω κατεύθυνση (https://ec.europa.eu 19/3/2025).
Κατόπιν όπως προαναφέραμε τη σκυτάλη πήρε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 20ης Μαρτίου 2025 που με τη σειρά του επισήμανε ότι «έχοντας υπόψη τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, είναι εξαιρετικά σημαντικό να δημιουργηθούν πραγματικά ολοκληρωμένες και βαθύτερες ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές, με την επείγουσα υλοποίηση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών και την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης. Μια πραγματική Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων θα βοηθήσει να διοχετεύονται εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για πρόσθετες επενδύσεις στην ευρωπαϊκή οικονομία, συμβάλλοντας στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας, στη στρατηγική αυτονομία και στην οικονομική ασφάλεια της ΕΕ» (www.consilium.europa.eu 20/3/2025).
Και μπαίνοντας στο ψητό για τις καταθέσεις των ευρωπαϊκών νοικοκυριών και τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων αφού επισήμανε την ανάγκη «να πολλαπλασιαστούν οι ευκαιρίες για τους πολίτες», κάλεσε «την Επιτροπή, το Συμβούλιο και τα κράτη μέλη να προωθήσουν τις εργασίες που αποσκοπούν στη μεγαλύτερη συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών στις κεφαλαιαγορές, παρέχοντας ευρωπαϊκές δυνατότητες επενδύσεων και αποταμίευσης, συμπεριλαμβανομένων ενισχυμένων δυνατοτήτων για αποταμιευτικά και συνταξιοδοτικά προϊόντα σε επίπεδο ΕΕ, με βάση βέλτιστες πρακτικές, και να το πράξουν εγκαίρως ώστε να μπορέσουν να ληφθούν αποφασιστικά μέτρα το 2025». Επιπλέον ζήτησε από την Επιτροπή «να προτείνει σύντομα, εντός του 2025, βελτιώσεις στο υφιστάμενο πανευρωπαϊκό ατομικό συνταξιοδοτικό προϊόν».
Και κατέληξε υπογραμμίζοντας «τη σημασία της κινητοποίησης ιδιωτικών κεφαλαίων για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία» καλώντας «την Επιτροπή να εξετάσει το ενδεχόμενο αυξημένης χρήσης των προγραμμάτων της ΕΕ, όπως με την αξιοποίηση της εμπειρίας της συνιστώσας για τα κράτη μέλη του InvestEU, λαμβανομένου υπόψη του ιδιαίτερου χαρακτήρα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας ορισμένων κρατών μελών».
Οι παραπάνω επιλογές της ηγεσίας της ΕΕ δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσουν καθώς τα αποθεματικά των ασφαλιστικών εταιρειών αλλά και των διάφορων ασφαλιστικών ταμείων έχουν ήδη αξιοποιηθεί για τη χρηματοδότηση της πολεμικής βιομηχανίας με αφορμή την ποσοτική χαλάρωση του Ντράγκι η οποία καθώς οδήγησε σε χαμηλά επιτόκια έσπρωξε τις ασφαλιστικές εταιρίες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία στην αγκαλιά των πολυεθνικών του στρατιωτικο-βιομηχανικού κατεστημένου.
Ήδη από τις πρώτες μέρες της ποσοτικής χαλάρωσης οι ασφαλιστικές εταιρίες και τα συνταξιοδοτικά ταμεία εξεγέρθηκαν κατά του Ιταλού γιατί με το φτηνό χρήμα και την καθήλωση των επιτοκίων οι ασφαλιστικές και τα συνταξιοδοτικά ταμεία μπήκαν σε περιπέτεια αφού είχαν επενδύσει τα κεφάλαια τους σε κρατικά ομόλογα που άρχισαν να χάνουν σε απόδοση όπως και οι αποταμιεύσεις τους, με την Bild μάλιστα να παρομοιάζει τον Ιταλό ως κόμη Δράκουλα που ρουφάει τις καταθέσεις (www.iefimerida.gr 13/9/2019).
Και παρότιη Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων είχε έγκαιρα προειδοποιήσει για τις δυσμενείς συνέπειες που θα είχε το QΕ για τις ασφαλιστικές εταιρίες (www.reuters.com 1/6/2015) εντούτοις η ΕΚΤ δεν έβαλε νερό στο κρασί της.
Έτσι οι ασφαλιστικές προκειμένου να μην «βαρέσουν κανόνι» βρήκαν ένα κατ΄ εξοχήν μη-ηθικό πλην όμως πρόσφορο τρόπο να επενδύσουν τα κεφάλαιά τους και τα αποθεματικά τους τα οποία υποχρεωτικά πρέπει να διατηρούν. Στράφηκαν λοιπόν προς τη βιομηχανία παραγωγής όπλων όπου οι αποδόσεις ήταν συμφέρουσες. Το ίδιο έπραξαν και τα συνταξιοδοτικά ταμεία πλην εξαιρέσεων όπως της Νορβηγίας, και επένδυσαν τα αποθεματικά τους επίσης στη βιομηχανία παραγωγής όπλων.
Μάλιστα για την Ισπανία ειδική μελέτη κατέδειξε ότι οι ισπανικές τράπεζες, στο διάστημα της βασιλείας του Ντράγκι, με το φτηνό χρήμα που πήραν από την ΕΚΤ διέθεσαν 11,9 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση της βιομηχανίας όπλων της Ισπανίας (www.notismarias.com 21/12/2020). Επίσης 26 ισπανικές ασφαλιστικές χρηματοδότησαν με πάνω από 19,7 δισ. ευρώ την ισπανική βιομηχανία όπλων, ενώ 16 ισπανικά συνταξιοδοτικά Προγράμματα χρηματοδότησαν την ισπανική βιομηχανία όπλων με 30,3 δισ. ευρώ.
Επιπλέον οι ισπανικές ασφαλιστικές και τα ισπανικά συνταξιοδοτικά προγράμματα των τραπεζών είτε άμεσα είτε μέσω τραπεζών ή αμοιβαίων κεφαλαίων και άλλων χρηματιστικών εργαλείων αγόρασαν επίσης κρατικά τουρκικά ομόλογα από τα οποία χρηματοδοτούνται οι εξοπλισμοί του τουρκικού στρατού και η τουρκική πολεμική βιομηχανία.
Παλιά τους τέχνη κόσκινο λοιπόν σε σχέση με την αξιοποίηση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων για τη χρηματοδότηση της πολεμικής βιομηχανίας.
Πολύ δε περισσότερο τώρα καθώς o εμπορικός πόλεμος που κήρυξε ο Τραμπ σε ΕΕ και όχι μόνο επιβάλλοντας τσουνάμι δασμών θα οδηγήσει σε ύφεση την ευρωπαϊκή οικονομία ροκανίζοντας τα έσοδα των προϋπολογισμών των κρατών μελών της ΕΕ και τη συνακόλουθη χρηματοδότηση των στρατιωτικών τους εξοπλισμών στο πλαίσιο του ReArm Europe, όπως ανέλυσα στις 7/4/2025 σε σχετική τηλεοπτική εκπομπή (https://www.youtube.com/watch?v=X7w5ChXo-Mw).
- Ο Νότης Μαριάς είναι Καθηγητής Θεσμών της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, πρώην Ευρωβουλευτής και Βουλευτής Ηρακλείου, notismarias@gmail.com
Με Μικρή συμμετοχή η Απεργιακή Κινητοποίηση της ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ στις Σέρρες
