Ο πρώτος ποντίφικας από τη Λατινική Αμερική, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του ως ένας Πάπας της ταπεινότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ανανέωσης
Ο Πάπας Φραγκίσκος, ο 266ος ποντίφικας της Καθολικής Εκκλησίας και πρώτος από τη Λατινική Αμερική, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του ως ένας Πάπας της ταπεινότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ανανέωσης. Η είδηση του θανάτου του σκορπά παγκόσμια συγκίνηση, καθώς σηματοδοτεί το τέλος μιας ιδιαίτερης εποχής για το Βατικανό αλλά και την παγκόσμια χριστιανοσύνη.
Ποιος ήταν ο Πάπας Φραγκίσκος
Γεννημένος ως Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο στις 17 Δεκεμβρίου 1936 στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής, ο Φραγκίσκος ήταν γιος Ιταλών μεταναστών και μεγάλωσε σε μια εργατική οικογένεια. Αποφοίτησε ως χημικός τεχνικός, πριν εισέλθει στην Ιησουιτική τάξη το 1958. Χειροτονήθηκε ιερέας το 1969 και επίσκοπος το 1992, ενώ το 2001 έγινε καρδινάλιος από τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β’.
Το 2013, έπειτα από την παραίτηση του Βενέδικτου ΙΣΤ’, ο Μπεργκόλιο εξελέγη Πάπας και έλαβε το όνομα Φραγκίσκος, εμπνευσμένος από τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης – ένδειξη της πρόθεσής του να υπηρετήσει μια Εκκλησία πιο φτωχή, πιο κοντά στους αδύναμους και περιθωριοποιημένους.
Η παπική του πορεία χαρακτηρίστηκε από συνεχή προσπάθεια μεταρρυθμίσεων και προσέγγισης. Υπερασπίστηκε με σθένος τον διάλογο με άλλες θρησκείες, την υποδοχή μεταναστών και προσφύγων, την οικολογική συνείδηση (μέσα από την εγκύκλιο Laudato Si’) και την απομάκρυνση από τη δογματική σκληρότητα. Δεν δίστασε να συγκρουστεί με εσωτερικά συμφέροντα και να φέρει το μήνυμα του Ευαγγελίου πιο κοντά στον σύγχρονο άνθρωπο.
Εντός της Εκκλησίας, προκάλεσε συζητήσεις με την προοδευτική στάση του σε θέματα όπως οι ομοφυλόφιλοι πιστοί, οι παντρεμένοι ιερείς, ο ρόλος των γυναικών και η αντιμετώπιση σκανδάλων κακοποίησης. Πολλοί τον χαρακτήρισαν «επαναστάτη», άλλοι πιο συντηρητικοί κύκλοι τον είδαν ως «αντιφατικό». Ωστόσο, η ανθρώπινη προσέγγισή του και η απλότητά του, όπως όταν αρνήθηκε να κατοικήσει στο Αποστολικό Παλάτι και επέλεξε απλό διαμέρισμα, τον κατέστησαν ίσως τον πιο προσιτό Πάπα των τελευταίων δεκαετιών.
Ο Πάπας Φραγκίσκος ήταν επίσης ο πρώτος Ποντίφικας που χρησιμοποίησε εκτενώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, φέρνοντας το μήνυμα της Εκκλησίας σε εκατομμύρια ανθρώπους με απλό και καθημερινό λόγο.
Τα τελευταία χρόνια, η υγεία του είχε επιβαρυνθεί αισθητά – με νοσηλείες, εγχειρήσεις και πρόσφατα διπλή πνευμονία – οδηγώντας σε σπάνιες εμφανίσεις και περιορισμένα καθήκοντα.
Με την απώλειά του, κλείνει ένα κεφάλαιο τολμηρής αλλά και ευαίσθητης ηγεσίας, σε έναν κόσμο που διψά για γέφυρες και όχι για τείχη. Ο Πάπας Φραγκίσκος φεύγει, αφήνοντας πίσω μια κληρονομιά συμπόνιας, διαλόγου και αληθινής ταπεινότητας – ακριβώς όπως υπήρξε ο ίδιος: ένας Πάπας με καρδιά απλού ανθρώπου που «κατέβηκε» στους ανθρώπους.
Από χημικός σε καρδινάλιος
Γεννήθηκε το 1936 στο Μπουένος Άιρες από οικογένεια Ιταλών μεταναστών. Πριν μπει στον ιερατικό δρόμο, σπούδασε χημεία και εργάστηκε σε εργαστήριο. Η κλήση του προς τον Θεό τον οδήγησε στο Τάγμα των Ιησουιτών, όπου διακρίθηκε για τη μόρφωση, την αυστηρότητα και τη ζεστασιά του.
Το 1998 έγινε Αρχιεπίσκοπος του Μπουένος Άιρες, όπου προτίμησε να ζει σε ένα μικρό διαμέρισμα και να μετακινείται με λεωφορείο. Το 2001 ορίστηκε καρδινάλιος από τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β’, αλλά παρέμεινε μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Η «λευκή καπνοδόχος» της αλλαγής – Ο πρώτος Πάπας από τον Νότιο Ημισφαίριο
Στις 13 Μαρτίου 2013, ο Μπεργκόλιο εξελέγη Πάπας, διαδεχόμενος τον Βενέδικτο ΙΣΤ’. Η επιλογή του εξέπληξε πολλούς, όμως από την πρώτη του κιόλας εμφάνιση, με τη λιτή ευχή «Buona sera» και χωρίς την παραδοσιακή πομπή, έδειξε πως η θητεία του θα είναι διαφορετική.
Ο Φραγκίσκος αρνήθηκε τη χρυσή παπική σταυροθήκη, εγκατέλειψε την παπική κατοικία και προτίμησε ένα απλό δωμάτιο στον ξενώνα του Βατικανού. Το στιλ του συμβόλιζε μια Εκκλησία πιο κοντά στον άνθρωπο και στους αδύναμους.
Πάπας των μεταρρυθμίσεων – Μια Εκκλησία για όλους
Ο Φραγκίσκος έθεσε ως προτεραιότητα την αναμόρφωση της Κούριας του Βατικανού, της διοικητικής του μηχανής, με στόχο περισσότερη διαφάνεια και λογοδοσία. Έδωσε έμφαση στην κοινωνική δικαιοσύνη, την προσφυγική κρίση, την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ δεν δίστασε να μιλήσει ανοιχτά για την ανάγκη κατανόησης και αποδοχής της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.
Παρότι δεν άλλαξε τον δόγμα, υιοθέτησε πιο περιεκτικό λόγο. Μίλησε συχνά για ένα «νοσοκομείο στο πεδίο μάχης», περιγράφοντας έτσι τη σύγχρονη Εκκλησία που πρέπει να θεραπεύει πληγές και όχι να δικάζει.
Η «Laudato Si’» και το οικολογικό του όραμα
Η εγκύκλιός του Laudato Si’ (2015) αποτέλεσε σταθμό στην παγκόσμια θεολογική σκέψη, εστιάζοντας στην ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος ως ηθική επιταγή. Ήταν ο πρώτος Πάπας που έθεσε την κλιματική αλλαγή στο επίκεντρο της διδασκαλίας του.
Με κάθε ευκαιρία, καλούσε τους ισχυρούς της Γης να προστατεύσουν τους πιο ευάλωτους, επιμένοντας ότι «μια οικονομία που σκοτώνει δεν είναι αποδεκτή».
Η παραίτηση, οι ασθένειες και το τέλος
Αν και ο ίδιος είχε πει πως θα ήθελε να ακολουθήσει το παράδειγμα του προκατόχου του και να παραιτηθεί αν δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του, ο Φραγκίσκος συνέχισε να ηγείται με επιμονή παρά τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε τα τελευταία χρόνια. Με εγχειρίσεις, προβλήματα στο ισχίο και πνευμονικές λοιμώξεις, περιόρισε τη φυσική του παρουσία αλλά όχι τη φωνή του.
Μέχρι τέλους, παρέμεινε ενεργός μέσω γραπτών παρεμβάσεων, κοινωνικών μηνυμάτων και προσευχών υπέρ της ειρήνης και των κατατρεγμένων.
Κληρονομιά ελπίδας – Ένας Πάπας που άνοιξε πόρτες
Ο Πάπας Φραγκίσκος έμεινε στην ιστορία ως ένας άνθρωπος που άλλαξε τον τόνο της Εκκλησίας, δίχως να αλλάξει το θεμέλιό της. Με μια απλή χειρονομία, ένα βλέμμα ή μια δήλωση, κατάφερε να πλησιάσει εκατομμύρια ανθρώπους που είχαν απομακρυνθεί από την πίστη.
Ίσως τελικά, το πιο διαχρονικό του μήνυμα να ήταν το εξής:
«Η Εκκλησία δεν είναι για τους τέλειους, αλλά για εκείνους που έχουν ανάγκη ελπίδας».
